Gaan er mensen dood door astma?

Artsen zagen astma 100 jaar geleden als een ziekte waaraan maar zelden iemand dood ging. Dat is drastisch veranderd. Maar waarom?

Een beetje geschiedenis

Astma is een eeuwenoude ziekte. Het woord “astma” komt van het Griekse werkwoord  “aazein”, dat hijgen betekent.

De Egyptenaren probeerden 3000 jaar geleden astma de baas te worden door kruiden te verbranden en de geuren in te ademen.

De Grieken raden astmapatiënten 2000 jaar geleden aan uilenbloed gemengd met wijn te drinken.

De Chinezen lieten 300 jaar geleden astmapatiënten kruidensigaretten roken. Dat klinkt raar, maar in het kruid dat ze gebruikten zat ephedrine, een luchtwegverwijder.

En 200 jaar geleden raadde een Engelse arts zijn patiënten aan sterke koffie te drinken (een advies dat je nog wel eens leest – en er zit zeker wat in: cafeïne lijkt erg op adrenaline, en heeft luchtwegverwijdende eigenschappen).

Maar in wezen had de medische wereld tot 100 jaar geleden astmapatiënten bitter weinig te bieden. Gelukkig leed maar een klein percentage van de bevolking aan astma, en zag men astma vooral als een bij vlagen zeer vervelende ziekte, maar een ziekte waaraan maar zelden iemand overleed.

Men zei zelfs van astmapatiënten dat ze vaak oud werden, en weinig andere ziektes kregen.

Adrenaline

Rond 1900  werd epinefrine (adrenaline) ontdekt. Dit was het eerste astmamedicijn dat echt goed werkte. In de beginjaren kregen astmapatiënten een epinefrine-injectie regelrecht het bloed in gespoten. Later kwamen er capsules op de markt die je kon breken en inademen. Zoals deze advertentie van ongeveer 1915 laat zien.

Vanaf de 30-er jaren van de vorige eeuw werden er steeds nieuwe astmamedicijnen ontwikkeld. In het begin vooral luchtwegverwijders (zoals Alupent) omdat men astma vooral zag als een ziekte waarbij de luchtwegen vernauwd werden door een verkramping van de luchtwegspiertjes.

Vooral in de 60-er jaren kwamen er steeds nieuwe, nog krachtiger luchtwegverwijders op de markt. Vaak waren ze gebaseerd op de werking van adrenaline.

Pas later (vooral na 1980) kwam de focus meer te liggen op het gebruiken en ontwikkelen van ontstekingsremmers.

En toen kregen meer mensen astma

In de zestiger jaren begon het aantal mensen met astma opeens sterk te stijgen. Dit is bijvoorbeeld een tabel van het Finse leger. Het laat zien welk percentage van de jonge mannen die in verband met hun diensttijd getest worden astma heeft. Je ziet dat rond 1965 misschien 0,3 % van hen astma heeft. Rond het jaar 2000 is dat opgelopen tot 3,5 %. Een enorme toename.

Dergelijke tabellen zie je voor elk westers land. Dit is bijvoorbeeld een tabel van het SIAF (Swiss Institute of Allergy and Asthma Research). 

"Allergen-specific IgE” is allergie. “Rhinitis” is hooikoorts. “Atopic Dermatitis” is eczeem. En “Asthma” is (maar dat gokte je al) astma. Allemaal ziektes die alles te maken hebben met een ontregeld immuunsysteem.

Kijken we naar Nederland dan zien we dat het aantal astmapatiënten ook hier sterk gegroeid is. Hieronder een een tabel van het RIVM met 1991 als beginjaar.

Het aantal astmapatiënten is dus sterk gestegen. Men spreekt dan ook  niet voor niets van een “astma-epidemie”.

Waarom die astma-epidemie?

Wij Buteyko Therapeuten hebben wel een idee hoe dit komt.

Allereerst: Ademen betekent dat je lucht met veel zuurstof (O₂) inademt, en lucht met wat extra koolzuurgas (CO₂) uitademt.

Nu denken veel mensen dat koolzuurgas een afvalstof is. Dat is niet zo. CO₂ is essentieel voor het goed laten functioneren van je lichaam. Verlies je te veel koolzuurgas dan gaat er van alles fout.

Astma is daarom een poging van het lichaam, wanneer iemand te veel ademt en te veel koolzuurgas dreigt te verliezen, de ademhaling te dempen.

Of om met Buteyko te spreken:

En wat gebeurt er wanneer je benauwd bent en daardoor een luchtwegverwijder zoals Ventolin (dat veel op adrenaline lijkt) gebruikt? Dan zet dat medicijn de longen weer open, en gaat het verlies aan koolzuurgas door.

Het gevolg kan zeker zijn dat het lichaam, zodra het medicijn wat uitgewerkt is, nog meer moeite doet de luchtwegen te vernauwen. Het lichaam is een systeem dat zichzelf in stand wil houden en op zo’n moment kiest voor een astma-aanval omdat koolzuurgas enorm waardevol is. En dat kan verkeerd aflopen.

En toen gingen er opeens mensen dood

Vooral in de 60-er jaren (Isoprenaline) en 80-ger jaren (Fenoterol) zijn er een aantal schandalen geweest rondom luchtwegverwijders die extra gevaarlijk waren. Zo schatten Pearce et al (Thorax, 1990) dat Fenoterol (Berotec) in Nieuw Zeeland gezorgd heeft voor een verdrievoudiging van het aantal astmadoden (van 200 naar 600 per jaar).

Nu is het gelukkig zo dat wanneer mensen ontstekingsremmers gebruiken, het aantal doden weer daalt. Vandaar het advies beide medicijnen te nemen. Maar alleen een luchtwegverwijder gebruiken, en daar steeds meer van moeten gebruiken is gevaarlijk! Zorg dat je er een ontstekingsremmer bij neemt.

Astma nu

Wereldwijd zijn er nu ongeveer 300 milioen astmapatiënten. En elk jaar zijn er ongeveer 250.000 astmadoden te betreuren.

In Nederland heeft nu ongeveer 6 % van de bevolking astma. Elk jaar komen er nog ongeveer 100.000 nieuwe astmapatiënten bij. En nog steeds overlijden ongeveer 50 Nederlanders per jaar aan een ernstige astma-aanval.

Astma en Buteyko

Astma en Buteyko is een succesverhaal. Ik heb sinds 2000 in mijn praktijk vele honderden mensen zien genezen van hun astma. Astma heeft maar één oorzaak, en dat is een verkeerde ademhaling. Verbeter je je ademhaling, dan trekt astma weg.

Dick Kuiper